ضوابط ملاک عمل سامانه های اطفای حریق

رشد روزافزون جمعیت و نیاز به مسکن و همچنین گسترش اماکن اداری، تجاری و … در کلانشهر تهران، افزایش ساختو سازرشد روزافزون جمعیت و نیاز به مسکن و همچنین گسترش اماکن اداری، تجاری و … در کلانشهر تهران، افزایش ساخت وساز را به دنبال داشته است. با استناد به آمار و ارقام حوادث ارجاع شده به این سازمان، متأسفانه عدم آگاهی از اصول ایمنی ساختمانها و بعضاً کوتاهی افراد مسئول، هرساله حوادث و سوانح تلخ بسیاری را موجب شده و خسارات مالی و جانی فراوانیرا به شهروندان محترم تحمیل مینماید.

سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران به عنوان چشم و متولی ایمنی شهر ، با توجه به رشد حریق و حوادث همه ی تلاش وسعی خود را معطوف به رعایت نکات ایمنی در معماری، ساختار و دسترسی کاربریهای جدید و موجود شهری نموده و امیدوار است با همکاری همه ی نهادهای ذیربط ازجمله سازمان نظام مهندسی، مقررات ملی ساختمان، سازمان استاندارد،شهرداری، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، شاهد توسعه روزافزون ایمنی شهری بهویژه در بخش سازههای شهری باشیم.
مجموعه ضوابط و مقررات ایمنی آتشنشانی، در سه بخش ضوابط ایمنی معماری، ضوابط ایمنی تأسیسات مکانیکی و ضوابط ایمنی تأسیسات الکتریکی گردآوری شده است.

ضوابط سامانه های اطفای حریق شامل ضوابط مرتبط با شبکه های آتشنشانی که مشتمل بر مخزن آب، پمپهای آب، لوله کشیو اتصالات و جعبه های آب آتشنشانی در پارکینگها و طبقات و همچنین شبکههای بارنده یا اسپرینکلر که به عنوان یکی ازمهمترین مؤلفه های حفاظت ساختمان در مقابل حریق شناخته میشود، منتشر میشود. وجود شبکه بارنده به شرط آنکه درنگهداری آن دقت شود، در توسعه ی ایمنی به قدری مؤثر است که در بعضی از کشورهای بزرگ اروپایی از جنگ جهانی دوم تاکنون هیچ مرگ و میر ناشی از وقوع آتش سوزی در این ساختمانها حتی برای یک مورد هم گزارش نشده است.بدیهی است گردآوری چنین مجموعه هایی هیچگاه خالی از اشکال نبوده و این سازمان امید دارد تا با تکیه بر پیشنهادات وراهنمایی های ارزشمند شما مهندسین و مخاطبین گرامی، با اصلاح و بازنویسی این ضوابط، در راستای هرچه بهتر و کاملترشدن این مجموعه گام بردارد.در پایان، از پشتیبانی جناب آقای مهندس شریفزاده، مدیرعامل محترم سازمان و آقایان طاوسی، تفویضی، نیکبخت، بنتنبی،گروه تحقیق و مطالعات معاونت پیشگیری و سایر عزیزانی که در گردآوری و تنظیم مجموعه حاضر کوشیدهاند قدردانی میگردد.0931/01/ کلیه ضوابط و الزامات این آیین نامه، برای ساختمانهایی که دستورالعمل ایمنی آنها بعد از تاریخ 10صادر شده است، لازم الاجرا است.معاون پیشگیری و حفاظت از حریق محمود قدیری

رایزر

لوله عمودی مربوط به سیستم آتشنشانی ( لوله ایستاده، شبکه اسپرینکلر یا مشترک) که ممکن است به صورت خشک، تر یا ترکیبی اجرا شود.

رایزر خشک

رایزر خشک لوله ای است به شکل عمودی که در حالت عادی خالی از آب بوده و در هر طبقه به یک خروجی متصل میگردد. رایزر خشک به آب شهری یا منبع تأمین آب متصل نبوده و به وسیله ورودی های پیش بینی نشده می تواند توسط پمپ های خودروی آتشنشانی تغذیه شود. این رایزر به آتشنشانها اجازه میدهد بدون اتا لف وقت برای لوله کشی عمودی از محل خودروی آتشنشانی تا طبقات فوقانی ساختمان، به راحتی و با استفاده از یک بند لوله استاندارد آتشنشانی، آتش سوزی را در هر طبقه ساختمان مهار نمایند.

رایزر تر

رایزر تر همواره دارای آب بوده و به منبع تأمین آب سیستم اطفای حریق ساختمان متصل است. در این روش امکان تغذیه سیستم توسط پمپ خودروی آتشنشانی وجود ندارد.

رایزر ترکیبی

در سیستم ترکیبی، لوله عمودی رایزر همواره دارای آب بوده و به منبع تأمین آب سیستم اطفاء حریق متصل است. علاوه بر آن این سیستم دارای انشعاب مخصوص خودروهای آتشنشانی بوده که در صورت نیاز میتواند توسط پمپ خودروهای آتشنشانی تغذیه گردد.

رایزر مشترک

در این روش تنها یک رایزر جهت تأمین آب سیستم اسپرینکلر و همچنین سیستم لوله ایستاده استفاده می شود. استفاده از این روش مستلزم رعایت سایز مناسب و همچنین نکات طراحی مربوط به نحوه انشعاب گیری می باشد.

سیستم لوله ایستاده (Standpipe)

آرایشی از لوله کشی، شیرآلات، اتصاالت شیلنگ و سایر تجهیزات نصب شده در ساختمان یا سازه با اتصالات شیلنگ که به گونه ای جانمایی شده اند که توانایی تخلیه آب به منظور اطفای حریق، حفاظت از متصرفین و همچنین حفاظت از سازه و محتویات آن را داشته باشند.

سیستم شبکه بارنده خودکار (System Sprinkler)

متشکل از منبع یا منابع تأمین آب، یک یا چند منطقه اسپرینکلر، شیر کنترل اصلی و چیدمان لوله های متصل به اسپرینکلرها می باشد. سیستم اسپرینکلر خودکار به منظور کشف و اطفاء یا کنترل حریق با عامل اطفایى آب بوده که اساساً عمل کنترل در این سیستم در مرحله اولیه رشـد حریق انجام گرفته و ازاین جهت در جلوگیرى از بروز خسارات بعدى بسیار مؤثـر است و صدمات آتش سوزى را به حداقل می رساند.

سیستم اطفای غیر خودکار

سیستمی که به صورت غیر خودکار و توسط متصرفین، نیروهای آموزش دیده و یا آتشنشانان مورد استفاده قرار می گیرد.

سیستم اطفای خودکار

سیستم اطفای حریقی که بدون دخالت عوامل انسانی و به صورت مستقل یا توسط سیستم اعلام حریق فعال شده و حریق را کنترل یا اطفاء می نماید.

شلنگ نواری (Lay Flat)

این شیلنگ در حالت بدون آب، به شکل یک نوار تخت دور قرقره یا روی رک مخصوص قرار می گیرد. جهت استفاده باید ابتدا به صورت کامل روی زمین پهن شده و سپس با باز نمودن شیر آب، پر از آب شود. استفاده از این شیلنگها مخصوص افراد آموزش دیده می باشد. در حال حاضر در برخی از متون، اشتباهاً به این نوع شیلنگ، شیلنگ فایرباکس یا شیلنگ کنفی نیز گفته می شود.

شیلنگ لاستیکی نیمه سخت

این شیلنگ معمولا از جنس الستیک بوده و حالت ظاهری آن در شرایط بدون آب و آب گیری شده، مشابه هم است. استفاده از این شیلنگ ساده و بدون نیاز به آموزش بوده و جهت استفاده متصرفین در مراحل اولیه حریق در نظر گرفته می شود. در حال حاضر در برخی از متون، به اشتباه به این نوع شیلنگ، شیلنگ هوزریل نیز گفته می شود.

ایستگاه شیلنگ

محلی که در آن انشعابات شیلنگ های آتشنشانی جانمایی شده و میتواند مجهز به ادواتی نظیر قرقره نگهدارنده شیلنگ، شیلنگ، نازل و ادوات جانبی و همچنین خاموش کننده های دستی باشد.

رک مخصوص شیلنگ نواری

محلی که به منظور قرارگیری یک یا چند بند شیلنگ نواری آتش نشانی تعبیه می شود. این محل می تواند جهت حفاظت بیشتر داخل کابینت مخصوص قرار گیرد.

سر لوله های چرخشی

نوع خاصی از سرلوله که به دلیل عدم آب بندی صحیح، تجمع ذرات داخل لوله ها در پشت سرلوله و گرفتگی آن و مهم تر از آن سختی کارکرد با آنها برای متصرفین، استفاده از آنها توصیه نمی گردد. این سرلوله ها فاقد اهرم کنترل هستند.

اتصال آتش نشانی (Fire Department Connection)

تصال مخصوص نیروهای آتشنشانی که به شبکه لوله کشی خشک یا ترکیبی داخل ساختمان مرتبط بوده و توسط پمپ خودروی آتش نشانی، تغذیه می شود.

انشعاب کمکی آتش نشانی

انشعابی از شبکه آب شهری که به طور مستقل از انشعاب آب مصرفی و توسط سازمان آب، تحت عنوان انشعاب آب آتشنشانی به ساختمان متصل می گردد.

شبکه آب آتش نشانی

این شبکه شامل منبع آب آتش نشانی، لوله های آبرسانی، جعبه های آتشنشانی، شیرهای کنترل و متعلقات، منبع تأمین آب و … می باشد. تنها مصرف مجاز از شبکه آب آتشنشانی، به منظور اطفاء حریق بوده و هرگونه برداشت دیگری با مقاصد متفاوت( آبیاری فضای سبز، تأمین آب سیستم سرمایش یا گرمایش ساختمان، شستشوی محیط و …) از این شبکه مجاز نمی باشد.

اسپرینکلر بارنده (Sprinkler)

وسیله اطفاء یا کنترل حریق است و هنگامی که حباب شیشه ای حساس به حرارت آن تا دمای مشخصی گرم می شود، به صورت خودکار عمل کرده و آب را در منطقه تحت پوشش خود تخلیه می کند.

اسپرینکلر پایین زن (Pendent Sprinkle)

نوعی اسپرینکلر که جریان آب را به سمت پایین تخلیه میکند.

اسپرینکلر دیواری( Sidewall Sprinkler)

نوعی اسپرینکلر که با دفلکتور خاص که توانایی تخلیه بخش عمده آب خود را به صورت نیم دایره و در جهت مخالف دیوار مجاور خود، دارد.

اسپرینکلر بالا زن (Upright Sprinkler)

اسپرینکلری است که جریان آب را به سمت بالا تخلیه کرده و آب پس از برخورد به دفلکتور تغییر جهت داده و به سمت پایین زمین برمی گردد.

اسپرینکلر پوشش گسترده

نوعی اسپرینکلر اسپریکننده است که مساحتی بیشتر از انواع دیگر اسپرینکلرها را میتواند تحت پوشش خود قرار دهد.

اسپرینکلر پاسخ سریع (QR)

نوعی اسپرینکلر اسپریکننده که دارای حباب شیشهای با سرعت عکسالعمل بیشتری نسبت به اسپرینکلرهای پاسخ استاندارد 1 و یا کمتر بوده و بهعنوان اسپرینکلر پاسخسریع برای مقاصد موردنظر / میباشد که نرخ این پاسخ زمانی 12 )متر – ثانیه( 2 فهرست میشود. استفاده از این نوع اسپرینکلر میتواند در بسیاری از موارد منجر به کاهش قابلتوجه ناحیه طراحی و به دنبال آن آبدهی پمپ و حجم مخزن ذخیره خواهد شد.

اسپرینکلر مسکونی  (Residential)

از واحدهای مسکونی فهرست میشود.اسپرینکلر اسپری کننده اسپری نکلری که توانایی قابل قبولی در کنترل طیف گستردهای از گروههای مختلف آتشسوزیها را دارد.

اسپرینکلر اسپریکننده استاندارد

اسپرینکلری که توانایی قابل قبولی در کنترل طیف گستردهای از گروههای مختلف آتشسوزیها را دارد.

واحد مسکونی (برای نصب و راهاندازی اسپرینکلر)

واحد مسکونی به یک یا چند اتاق که برای زندگی یک یا چند نفر طراحی شده است گفته میشود و میتواند شامل امکاناتی مثل آشپزخانه، هال، سرویس بهداشتی و اتاقخواب و غیره باشد.

اتاق کوچک

اتاقی در محیط کمخطر که سازهای غیر مسدودکننده داشته و مساحت آن کمتر یا برابر با 71 مترمربع است.

ارتفاع سقف (Ceiling Height)

فاصله بین کف تا وجه زیرین سقف یا بام در یک ناحیه میباشد.

سقف مسطح

سقفی پیوسته که در یک صفحه قرار داشته باشد.

سقف افقی

1161 درصد( باشد. ( سقفی که شیب آن برابر یا کمتر از 1 در

سقف شیبدار

1161 درصد( باشد. ( سقفی که شیب آن بیشتر از 1 در 1

سقف صاف

سقفی که در آن برجستگی یا تورفتگی قابلملاحظهای وجود نداشته باشد.

سیستم لوله کشی اسپرینکلر

سیستمی متشکل از شبکه لولهکشی که مطابق با استانداردهای مهندسی محافظت در برابر آتش طراحی شده و شامل اسپرینکلر، منبع تأمین آب، شیر کنترل، هشداردهنده جریان آب و شیر تخلیه میباشد که میتواند توسط حرارت آتش فعال شده و آب را روی منطقه آتشسوزی تخلیه کند.

در سیستمهای متداول در ساختمانها، در صورت بروز حریق، تنها اسپرینکلر یا اسپرینکلرهایی که در مجاورت حریق باشند فعال شده و برخلاف تصور عامه افراد به هیچ وجه تمامی اسپرینکلرها بهطور همزمان شروع به تخلیه و پاشش آب نمینمایند. بررسی شود. آتشسوزیهای گذشته نشان داده که در ساختمانهای دارای سیستم اسپرینکلر خودکار، بهندرت کسی دچارسوختگی شدید یا فوت شده است.

سیستم طراحیشده بر اساس محاسبات هیدرولیکی (Hydraulically Designed System)

سیستم اسپرینکلری که در آن سایز لولهها بر اساس محاسبه افت فشار آب در شبکه لولهکشی تعیین میشود. بر اساس این روش به ازای هر واحد سطح کف فضای طراحی مقدار مشخصی از آب باید تخلیه شود. طراحی سیستم اسپرینکلر بر اساس محاسبات هیدرولیکی منجر به کاهش قابلتوجه سایز لولهها و هزینههای لولهکشی سیستم شده و ارجحیت دارد.

سیستم لولهکشی با جداول پیش تعیین شده (Pipe Schedule System)

سیستم اسپرینکلری که در آن اندازه لولهها توسط جداول پیش تعیینشده انتخاب میشود که در آن با توجه به طبقهبندی تصرف و تعداد اسپرینکلرها اندازه لولهها مشخص میشود لازم به ذکر است طراحی با این روش عموماً منجر به افزایش هزینه ها میشود.

سیستم اسپرینکلر لولهتر (Wet Pipe Sprinkler System)

سیستم اسپرینکلری مجهز به اسپرینکلرهای خودکاری متصل به سیستم لولهکشی دارای آب متصل به منبع آب بهگونهای که آب موجود در سیستم بلافاصله پس از فعال شدن اسپرینکلرها در اثر حرارت آتش، تخلیه میشود.

سیستم اسپرینکلر لوله خشک(Dry Pipe Sprinkler System)

سیستم اسپرینکلری مجهز به اسپرینکلرهای خودکار که به یک سیستم لولهکشی حاوی هوا یا نیتروژن تحتفشار متصل بوده و بهمحض کم شدن فشار، به سبب تخلیه از یک خروجی سیستم )نظیر عمل کردن یک اسپرینکلر(، یک شیر مخصوص، تحت عنوان شیر لوله خشک، توسط فشار آب سیستم، باز شده و آب داخل شبکه لولهکشی جریان پیدا کرده و از اسپرینکلرهای فعالشده، خارج میشود.

سیستم اسپرینکلر پیش عملگر (Preaction Sprinker System)

سیستم اسپرینکلری مجهز به اسپرینکلرهای خودکار متصل به سیستم لولهکشی حاوی هوا )تحتفشار یا غیر تحتفشار( که در آن فرمان باز شدن شیر اصلی آب به کمک سیستم اعلام حریق صادر میگردد.

شیر تنظیم فشار (Presure requlating valve)

وسیلهای که باهدف کاهش، محدود کردن و تنظیم فشار آب طراحی شده است.