آتش سوزی در پالایشگاه شازند اراک
در روز سه‌شنبه، یکی از واحدهای پالایشگاه امام خمینی شازند در استان مرکزی دچار حادثه‌ای جدی شد که نگرانی‌های زیادی را برای مسئولان و ساکنان منطقه به همراه داشت. طبق گزارش‌های اولیه، این حادثه در نتیجه نشت مواد نفتی از یکی از بخش‌های پالایشگاه به وقوع پیوسته است. آتش‌سوزی که در حدود ساعت ۶ و ۱۵ دقیقه صبح رخ داد، باعث شد شعله‌های آتش به سرعت در سطح وسیعی از واحد مذکور پخش شود.
مدیر روابط‌عمومی پالایشگاه در توضیحات خود اعلام کرده که در حال حاضر گروه‌های آتش‌نشان به همراه تیم‌های امدادی در محل حادثه حضور دارند و در تلاشند تا هرچه سریع‌تر آتش را مهار کنند و از گسترش آن به دیگر بخش‌های پالایشگاه جلوگیری نمایند. با این حال، شدت آتش و دمای بالای آن، عملیات اطفای حریق را دشوار کرده و به نظر می‌رسد که ساعت‌ها زمان نیاز باشد تا وضعیت تحت کنترل قرار گیرد.
یکی از مسائل مهمی که در این حادثه باید مورد توجه قرار گیرد، عدم استفاده مناسب از سیستم‌های محافظت از حریق و اعلام حریق در این واحد پالایشگاهی است. اگرچه پالایشگاه‌ها به دلیل ماهیت پرخطر و وجود مواد قابل اشتعال، همواره باید از سیستم‌های پیشرفته اعلام و مهار حریق بهره‌مند باشند، اما به نظر می‌رسد که این سیستم‌ها در این واحد به درستی عمل نکرده‌اند. در چنین مواقعی، سیستم‌های اعلام حریق قادرند به موقع کارکنان را از خطر آگاه کنند و سیستم‌های مهار حریق می‌توانند به سرعت اقدام به کنترل آتش کنند تا از گسترش آن جلوگیری شود. این نواقص در سیستم‌های حفاظتی می‌تواند دلایل اصلی وقوع این حادثه باشد. .
علاوه بر این، ممکن است نظارت و نگهداری منظم بر روی تجهیزات و زیرساخت‌های پالایشگاه، به‌ویژه در بخش‌های حساس مانند انتقال و ذخیره‌سازی مواد نفتی، کافی نبوده و این موضوع می‌تواند عامل ایجاد این نشت و آتش‌سوزی باشد. از آنجایی که چنین حوادثی می‌توانند تبعات سنگینی از نظر مالی و انسانی به دنبال داشته باشند، لازم است که پالایشگاه‌ها و شرکت‌های نفتی با توجه به تجربه‌های پیشین، در زمینه ایمنی و پیشگیری از حوادث، اقدامات بیشتری را انجام دهند.
در نهایت، این حادثه بار دیگر ضرورت توجه ویژه به مسایل ایمنی و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته در صنعت نفت و پالایشگاه‌ها را نمایان می‌کند. باید همه تلاش‌ها در جهت حفظ جان انسان‌ها، محافظت از محیط زیست و پیشگیری از آسیب‌های اقتصادی متمرکز شود، تا دیگر شاهد چنین حوادثی نباشیم.
پیشنهادات برای افزایش ایمنی در محیط‌های صنعتی و پالایشگاهی
حادثه‌ی اخیر در پالایشگاه امام خمینی شازند بار دیگر نشان داد که در محیط‌های صنعتی، به‌ویژه پالایشگاه‌ها و صنایع مرتبط با مواد شیمیایی و نفتی، مسئله ایمنی باید اولویت اول باشد. برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی، مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه و بهبود سیستم‌های ایمنی ضروری است. در اینجا چند پیشنهاد کلیدی ارائه می‌شود:
۱. ارتقای سیستم‌های اعلام و اطفای حریق
- استفاده از سیستم‌های اعلام حریق هوشمند که توانایی شناسایی کوچک‌ترین نشتی‌ها و افزایش دما را دارند و می‌توانند قبل از وقوع حادثه هشدار دهند.
- نصب سیستم اطفای حریق مانند فوم، سیستم اطفای حریق گازی CO₂ و اسپری‌های آب فشار بالا که بتوانند در صورت بروز آتش، به‌سرعت فعال شوند.
- بازرسی و تست منظم تجهیزات اعلام و اطفای حریق به‌منظور اطمینان از عملکرد صحیح آن‌ها.
۲. کنترل و پیشگیری از نشتی مواد نفتی و شیمیایی
- استفاده از سنسورهای نشتی پیشرفته که در صورت بروز هرگونه نشت، آن را تشخیص داده و به مرکز کنترل هشدار دهند.
- اجرای برنامه‌های منظم نگهداری و بازرسی خطوط لوله و مخازن ذخیره برای جلوگیری از فرسودگی و ترک‌خوردگی.
- استفاده از مواد و پوشش‌های ضدخوردگی برای تجهیزات حساس به مواد شیمیایی و نفتی.
۳. آموزش و فرهنگ‌سازی ایمنی
- برگزاری دوره‌های آموزشی مستمر برای کارکنان در مورد نحوه‌ی شناسایی خطرات و روش‌های مقابله با آن‌ها.
- اجرای مانورهای اطفای حریق و تخلیه اضطراری در بازه‌های زمانی مشخص تا کارکنان در شرایط واقعی بتوانند واکنش سریع و مؤثر داشته باشند.
- ایجاد فرهنگ گزارش‌دهی خطرات، به‌طوری که کارگران بدون ترس از عواقب، هرگونه نقص یا وضعیت خطرناک را گزارش دهند.
۴. تقویت نظارت و پایش ایمنی
- نصب دوربین‌های نظارتی و حسگرهای هوشمند برای پایش ۲۴ ساعته وضعیت تأسیسات و کشف موارد غیرعادی.
- راه‌اندازی سیستم‌های پایش و تحلیل داده‌های ایمنی برای شناسایی الگوهای خطر و جلوگیری از وقوع حوادث مشابه.
- تدوین و اجرای بازرسی‌های دوره‌ای سخت‌گیرانه توسط تیم‌های تخصصی مستقل.
۵. ایجاد واحدهای واکنش سریع و تیم‌های اضطراری
- تشکیل تیم‌های ویژه‌ی واکنش سریع برای رسیدگی به حوادث، مجهز به تجهیزات ایمنی پیشرفته مانند لباس‌های ضدحریق، ماسک‌های اکسیژن، و تجهیزات نجات.
- تدوین پروتکل‌های مدیریت بحران که در شرایط اضطراری، اقدامات مشخص و هماهنگی میان بخش‌های مختلف را تسهیل کند.
- استفاده از پهپادهای نظارتی برای بررسی سریع مناطق آسیب‌دیده بدون به‌خطر انداختن جان نیروی انسانی.
۶. به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین در ایمنی صنعتی
- اجرای پروژه‌های اینترنت اشیا (IoT) برای پایش خودکار دما، فشار، و کیفیت هوا در محیط‌های صنعتی.
- بهره‌گیری از روبات‌های ایمنی و بازرسی که می‌توانند به مناطق خطرناک رفته و وضعیت تجهیزات را بررسی کنند.
نتیجه‌گیری
صنایع نفت، گاز، و پتروشیمی از جمله محیط‌هایی هستند که هرگونه غفلت در زمینه‌ی ایمنی می‌تواند منجر به فجایع جبران‌ناپذیر شود. بهبود استانداردهای ایمنی، استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، و فرهنگ‌سازی در میان کارکنان، سه عامل کلیدی در جلوگیری از وقوع چنین حوادثی هستند. اگر این پیشنهادات به‌طور جدی اجرا شوند، می‌توان احتمال وقوع حوادث مشابه را به حداقل رساند و از آسیب‌های جانی، مالی، و زیست‌محیطی جلوگیری کرد.
